त्रिवेणी स्वरानुभव

अत्यंत गोड आवाज, १२ पट्यांमधे संवादिनी वाजवायची कसब, उत्तमोत्तम स्वररचना बांधायची दैवी देणगी व आपली कला अधिकाधिक लोकांपर्यंत कशी पोचेल हा एक कलाकार अणि संगीत शिक्षक म्हणुन चाललेला सतत विचार करणारे थोर जेष्ठ श्री. दत्तात्रेय काणे ह्यांनी स्थापन केलेल्या दत्त संगीत विद्यालयाच्या वर्धापन दिनी कार्यक्रमाचे सूत्रसंचालन करण्याचा योग आला आणि माझी ओळख एका संगीतबद्ध घराण्याशी झाली. श्री. दत्तात्रेय काणे ह्यांना मा. कृष्णराव फुलंबिकर ह्यांचे शिष्य. संगीत क्षेत्रात मुक्तपणे विहार करत त्यांनी आपले अवघे आयुष्य व्यतीत केले. ९४ व्या वर्षी देखिल त्यांची संगीताबद्दल्ची उर्मी थक्क करणारी आहे. त्यांचा कलावारासा त्यांची मूल नातवंड पुढे चालवत आहेत. मुलगी सौ. माधवी सोमण, मुलगा श्री. दीपक काणे व नातवंड अमित व अमृता सोमण संगीताराधना करत आहेत. ८ नवम्बर २००९ ला बोरीवलीच्या प्रबोधनकार ठाकरे रंगमंदिरात त्रिवेणी कार्यक्रम पार पडला अणि तो म्हणजे THINK MUSIC COMPANY च्या RECORD LABEL च उदघाटन, इंद्रधनू ह्या लहान मुलांच्या गाण्यांच्या CD च प्रकाशन आणि दत्त संगीत विद्यालायाचा वर्धापनदिन. सौ. माधवी सोमण ह्यांचे सुपुत्र श्री. अमित सोमण ह्यांचे स्वप्न म्हणजे स्वतःची एक Music Company असावी. त्या स्वप्नातुनाच साकार झाली THINK MUSIC COMPANY . श्री. अमित सोमण हे खरतर अभियांत्रिकी क्षेत्रातले पण संगीताची आवड त्यांना स्वस्थ बसू देईना. म्हणुन मग इंटरनेट वरुन रेकॉर्डिंग संबंधिची अधिकाधिक माहिती काढून स्वतः रेकॉर्डिंग करायला शिकले. त्यानंतर Music Arrangement , स्टूडियो Acoustics संबंधी ज्ञान संपादन केले आणि स्वतःचा स्टूडियो काढला. हे करता करता स्वतः Composor म्हणुन त्यांनी The Chaplet of Divine नावाचा एल्बम प्रकाशित केला आणि हे करता करता THINK MUSIC COMPANY & RECORD LABEL जन्माला आल. कार्यक्रमाला प्रमुख पाहुणे म्हणुन शिवसेनेचे नवनिर्वाचित आमदार माननीय श्री. विनोद घोसाळकर व प्रभाग समिति अध्यक्ष, नगरसेवक माननीय श्री. भालचंद्र म्हात्रे लाभले होते. कार्यक्रमाची सुरुवात दीपप्रज्वलन व अमृता सोमण हिच्या शारदा स्तावानाने झाली. Music Company च उदघाटन माननीय श्री. घोसाळकर साहेब व माननीय श्री. म्हात्रे साहेब ह्यांच्या हस्ते झाल. ह्या कंपनीच पहिल प्रोजेक्ट म्हणुन 'इंद्रधनू' नावाची बलागीतांची CD मान्यवरांच्या हस्ते प्रकाशित करण्यात आली. ह्या CD मधे ७ विविध मूड्सची बालगीत आहेत. सीडीतील गाण्यांची शब्दरचना व संगीत सौ. माधवी सोमण ह्याची. गाणी रचताना श्री. अमित सोमण ह्यांची मोलाची साथ त्यांना लाभली. सौ. माधवी सोमण सध्या दहिसर येथे दत्त संगीत विद्यालय चालवितात व तेथे संगीत शिकवितात. गेली ३० वर्ष त्या संगीत क्षेत्रात कार्यरत आहेत. त्यांच्या बरोबर त्यांची कन्या संगीत विशारद कु. अमृता ही विद्यालायत संगीत शिकवते. त्यानंतर 'इंद्रधनू' सीडीतील सर्व गाण्यांवर बसवलेल्या नृत्याची झलक प्रेक्षकांना पहायला मिळाली. पहिल प्रोजेक्ट म्हणुन बालागीतांचीच सीडी का? असा प्रश्न विचारल्यावर श्री. सोमण म्हणाले की कुठली ही गोष्ट लहानापसून मोठी होते म्हणुनच आधी बाल मित्रांसाठी सीडी करायची असा ठरल. त्यावर सौ. सोमण म्हणल्या की पुढे व्हिडियो सीडी आणि सुगम तथा शास्त्रीय संगीताच्या सीडी काढण्याचा आमचा मानस आहे. मध्यन्तारानंतर दत्त संगीत विद्यालयाच्या सुगम संगीत व रागदारी गायनाने कार्यक्रमाची सांगता झाली. त्यांची मुलाखत घेताना माझ्या लक्षात आल की बुजुर्ग लोकांचा आर्शीवाद घेउन नव्या कलाकारांना प्रोत्साहन ध्यावे ही उदात्त भावना मनात ठेउन सोमण कुतुम्बिय पुढे जात आहेत. महाराष्ट्रियन असल्याने व ओघानेच मराठी वरच्या प्रेमापोटी पहिली सीडी त्यांना मात्रुभाषेतच केली. पुढे इतर भाषांमधेही त्यांना प्रोजेक्ट्स करण्याच्या शुभेच्छा. जुन्या अजरामर बालागीताना आज ह्या नव्या आजच्या आणि realistic बालगीतांची साथ लाभणार आहे हे पाहून बर वाटत. NICK आणि CARTOON NETWORK वरुन चाललेली वादातीत चर्चा आपण वाचत आहोतच, त्यावरून मुलांना HEARING आणि LISTENING मधला फरक कलावा ह्या हेतूने ही सीडी फार मदत करणार आहे. सीडीतली गाणी फ्रेश वाटतात. आजच्या मुलांच्या माहितीतले शब्द "Kurkure , mummy , daddy , bye bye " ह्यामुले त्यांना गाणी जवळची वाटतात. गाण्यातल्या पावसाला एक पैसा पुरत नाही त्याला एक रुपैय्या द्यावा लागतो आणि तेवढ करून पुरत नाही त्याला पाणीपुरी भेलपुरीच अमिष दाखवाव लागत. पावसाने फक्त मडक न भरता आता तलाव भरला पाहिजे आणि घामाच्या धारांमधून मुंबईकर लोकांना सोडवल पाहिजे अशी मागणी हे लहान दोस्त करतात. काही गाणी गड गड गुडुम असे मस्त Phonetic शब्द ऐकवून मज्जा आणतात तर काही गाण्यातला ससा आईकडे चिप्स, चॉकलेटचा हट्ट करतो, त्याला चालायची सवय नसल्याने त्याचे पाय दुखतात आणि शाळेत जायचा त्याला भयंकर कंटाळ! येतो. PICNIC ह्या गाण्यात निसर्गाची मज्जा आणि सहलीची गम्मत अनुभवता येते तर 'डासोबा चावरे' ह्या गाण्यात डासाच्या मावशी व भाच्च्याशी ओळख होते आणि आपण जातो थेट त्याच्या fitness च्या दुकानात, रक्ताचा हिशेब मागायला... 'फुलांसारखे पुलट रहावे' हे गाण मुलांवर चांगले संस्कार करत तर शेवटच 'इंद्रधनू' हे गाण सातही स्वरांच्या सरगम चालीनी मनाला रंगवून टाकत. ह्या संपन्न कार्यक्रमच निवेदन मला करता आल हे माझ भाग्य. THINK MUSIC COMPANY , 'इंद्रधनू' आणि दत्त संगीत विद्यालायाला मनःपूर्वक शुभेच्छा!!! ---- प्राजक्ता साठे

9869118180

Parikshan...

भारतीय शास्त्रीय नृत्याबद्दल जिव्हाळा आणि आस्था असणाऱ्या कुणालाही माहिती असणारं मराठी नाव म्हणजे बेबीताई म्हणजेच रोहिणीताई भाटे. पंडिता. रोहिणी भाटे यांचा जन्म १९२४ साली झाला. लखनौ घराण्याचे पंडित.लच्छु महाराज व जयपूर घराण्याचे श्री. मोहनराव कल्याणपूरकर ह्यांच्याकडे त्यांचं नृत्यशिक्षण झालं. त्यांच्या विद्यार्थिनी प्रेमाने त्यांना बेबीताई म्हणून हाक मारत. नृत्यभारतीच्या संचालिका, नृत्य-संगीत-साहित्य रचनाकार, लेखिका, जेष्ठ अभ्यासक अशा कितीतरी पैलूंनी बेबीताई समृद्ध होत्या. गेल्या वर्षी त्यांच्या निधनानंतर शर्वरी जमेनीस, ऋजुता सोमण, शमा भाटे, मनीषा साठे ह्या त्यांच्या जेष्ठ विद्यार्थिनी त्यांचा नृत्यवारसा जबाबदारीने चालवत आहेत. त्यांना श्रद्धांजली म्हणून, 'अर्घ्य' हा कार्यक्रम त्यांची स्नुषा व शिष्या शमाताई भाटे ह्यांच्या नादरूप ह्या संस्थेने सादर केला.

४ सप्टेंबर रोजी संध्याकाळी ७ वाजता मुंबईच्या रवींद्र नाट्यमंदिरात हा कार्यक्रम पहायचा योग आला. कार्यक्रमाची सुरुवात शमाताई व त्यांच्या शिष्यांनी केली. गुरुवंदना कृष्णवंदनेनंतर यमन रागातला तराना सादर झाला. ह्या झपतालातील ताराण्यात ढंगदार 'थाट' व रुबाबदार चालींच्या 'गतानिकास' ह्याचा सुरेख मिलाप बघायला मिळाला. सौम्य पण मोहक रंगसंगतिचा पोशाख नृत्यातील तोल व लहेजा ह्यांच्या सुंदर मिलापाने रंगमंच उजळून निघाला. तराण्यासारख्या फारशी भाषेचा प्रभाव असलेल्या बोलांवर आधारित असलेल्या संगीत प्रकारामध्ये तोडे, तुकडे, तत्कारांचा (Footwork) अप्रतिम गोफ विणला होता. ह्यानंतर रुद्र सारख्या अनवट तालातल्या बंदिश वाद्यसंगीतावर प्रस्तुत केल्या गेल्या. पंडित. रवींद्र चारींच्या सतारीवर अप्रतिम नृत्यरचना पेश केली गेली. कथक सारख्या तालप्रधान नृत्यात तंतुवाद्यावर इतकं सुंदर नृत्य रचलं जाणं व ते पाहायला मिळण हा एक दुर्मिळ अनुभव होता.

बेबीताईंच्या जेष्ठ शिष्या शर्वरी, ऋजुता, प्राजक्ता व मनीषा ह्यांनी गणेशवंदना सादर केली. ह्या वंदनेची खासियत म्हणजे ह्याची साहित्य, संगीत व नृत्यरचना रोहिणीताईनी केली होती. 'सिंदूर वदन, मदनसम सुंदर' ह्या वंदनेत मदनाइतका मोहक गणराय रंगमंचावर इतका नयनरम्य उतरला कि प्रेक्षक मंत्रमुग्ध झाले. गेली २२ ते २५ वर्ष रोहिणीताईचा नृत्यामृती परीसस्पर्श लाभल्यावर त्यांच्या शिष्यांचं बावनखाशी सोनं कलेतून लखलखत होतं. रोहिणीताईच्या भाषेत सांगायचं झाला तर, " What is God? God is perfection!" ह्या PERFECTION चा ध्यास घेतलेल्या चौघीजणींकडे पाहताना विद्यार्थी जीवनात शिक्षकाचं महत्व काय असतं, हे पटल. मोतिया रंगाला सोनेरी झळाळी आणि त्यावर गर्भरेशमी ओढणी ल्यायलेले पोशाख पाहून त्यांच्या सौंदर्यदृष्टीला दाद द्यावीशी वाटली. ताल-अंगात तीनतालामध्ये कथक परंपरेनुसार उठान, आमदसह विशेष चातुश्र मिश्र तीश्रजाती परण व काही अनवट तुकडे ह्यांनी प्रेक्षकांची मने जिंकली. भाव-अंगात अष्टनायिका मधली अत्यंत प्रचलित विरहोत्क्न्ठीता नायिका व दक्षयज्ञ कथा सांगणारं लपछड कवित्त पेश केल गेल. ह्या कवित्त मध्ये नृत्य काव्य आणि पढंत ह्याचा सुमधुर संगम अनुभवता आला.

नर्तक श्री. बिरेश्वर गौतम ह्यांनी स्वतः गाऊन 'बैठी ठुमरी' पेश केली. नृत्य आणि गायकीचा दुग्धशर्करा योग, भुवई ने ताल दाखवून केलेले भृकुटीसंचलन आणि हवेत पाय धरून केलेला घुंगरांचा नाद ह्यांनी प्रेक्षक भारावले. पंडिता उमा डोग्रा ह्यांच्या भावूक व अप्रचलित ठुमरीने रसिकांना खिळवून ठेवले. 'अंगावरची वसने काढून तासंतास नदीत विहार करणारी राधा कृष्णाला म्हणते कि मी पाण्यात स्वतःला न्याहाळत बसत नसून त्या श्यामल जळात जणू तुझ्या सावळया कुशीत विसावते असा भास होतो म्हणून मी नदीवर जाते...' असा नवथर, गहिरा विचार नृत्यात प्रस्तुत करणारी ठुमरी पाहिल्यावर अनेकांच्या डोळ्यात पाणी आले. कार्यक्रमाचा शेवट शमाताईच्या ठुमरीने झाला.

नृत्यासारख्या अनुभवसंपन्न, अभिजात कलेला जनसामान्यांपर्यंत पोहोचवण्याचा वसा आणि आपापल्या गुरूंचा वारसा जबाबदारीने पुढे नेत असलेल्या मातब्बरांच्या कलाविष्कारात सामीलहोऊन रसिक तृप्तमनाने रम्य आठवणी घेऊन परतले.

प्राजक्ता सरवटे-साठे

Happywala New year!!!

New year hangover is finally over... and now I am left with reality worth giving a check... yup, this is gonna be a long exciting year. this month marks a probable beginning of another branch of my dance institute.... a joint venture with Orion international. I am supa thrilled to experiment with their latest integrated method of teaching. Besides this I am also gonna try and venture in F.R.S. and if luck be by my side, then I ll have another branch by feb. started long pending morning walks again. Helps to wake up early... wow... i suddenly realized I could have more time if I do wake up at 6 a.m. helps not to be lazy.... and thats only when I ll discipline myself to get in bed by 11 p.m. sharp. whoa... I remember learning early to bed early to rise makes man healthy wealthy and wise... y dint i pay due attention to this long back? well... 'der aye durust aye' Mom is back from Kokan, I am back from Jaipur, bro back from his tour, Aaji maushi back from pune... aarrrrrrrg... finally I get 2 see the faces of loved ones... glad glad they are back. How I wish I cud visit pune this month. Wanted to visit many places....meet maushi aaji... I am pune-sick... Lets see... Jaipur shopping has already lifted up my spirits... doc has given a thumbs up on health front... I am all set to embrace motherhood later this year.... Hope its October... keeping my fingers crossed.... I wanna have a Libran child! Amen.... life looks good!!!!!! yippie!!!